Методика

ОНДАР КАН-ООЛ. «ЫГЛАПКАН ХАР». (4-кү класска литературлуг номчулга).

876
folder_openМетодика
commentКомментариев нет

Зинаида Увековна ОНДАР, Кызыл хоорайның Интернационалчы дайынчылар аттыг 12 дугаарлыг школазының 1-ги категорияның эге класстар башкызы

Кичээлдиң хевири: Чаа тема өөренириниң кичээли.

Сорулгазы:

1. Каң-оол Ондарның чогаадыкчы ажылы-биле таныштырып, шүлүктүң утказын, уран-чеченин болгаш тургузуун сайгарып өөредир;

2. Уругларның сөс курлавырын байыдар, сөс-домаан болгаш чогаадыкчы чоруун сайзырадыр;

3. Бойдуска хумагалыг болур чорукка кижизидер;

Чедип алыр түңнелдер:

Предметтиг: шүлүк чогаалының тургузуун сайгарып, аянныг номчулганы чорудар; чаңчыктырар; чогаалдың темазын, уран-чечен аргаларын тодарадып, шүлүк чогаалын дыңнап өөредир.

Регулятивтиг: кичээлдиң өөредиглиг сорулгазын хевирлеп тургузар, өөредилге номундан аңгыда өске парлалга чепсектеринден ук темага хамаарышкан материалдарны холбаары, кылыр ажылын планнаары, бодунуң ажылын үнелээри.

Коммуникативтиг: эжеш болгаш бөлук ажылды чорудары, удур-дедир чөпшээрежилгени сагыыр.

Бот-хуузунуң: бойдуска ынак, Төрээн чуртунга чоргааралды болгаш төлептиг мөзү-бүдүштү хевирлээр; номчулгага болгаш Ондар Каң-оолдуң чогаалдарынга сонуургалды оттурар;

Дериг-херексел: чогаалчы Ондар Каң-оолдуң портреди, номнары, слайдылар, ребустар, проектор, ноутбук.

Кичээлдиң чорудуу

1.Организастыг кезээ.

Амыр-менди солчугазы.

— Экии, уруглар. Шагдан тура сагып келген

Чаагай чараш чаңчылывыс

Амырлажып мендилежир

Аян ёзу кылыылыңар.

Хүндү ёзу сагывышаан,

Хүлүмзүрүп көржүүлүңер.

— Оожум олуруп алыңар.

2. Ажыл-чорудулганы тодарадыры.

А. Ребус-биле ажыл.

— Уруглар, ребусту тывыңарам, ында кичээливиске чугула сөстер бар. (Ондар Каң-оол).

— Шын-дыр. Кымның дугайында чугаалажыр-дыр бис?

— Ондар Каң-оолдуң дугайында чугаалажыр бис.

— Эр хейлер. Ондар Каң-оол Ирикпеевич 1945 чылда Сүт-Хөл кожууннуң Кара-Чыраа деп черге төрүттүнген. Тываның чогаалчылар эвилелиниң кежигүнү, уруглар чогаалчызы. Олуругларга «Яблоконуң аян-чоруу», «Хөглүг чаштар», «Күске чылдың уруглары», «Бижиттинмес ат» деп шүлүктер номнарын бижээн.

— Чогаалчының шүлүктеринде аас чогаалының биче хевирлери хөй.

Б. Тывызык-биле ажыл.

— Тывызык таныда кааптар дыка кежээ кижи бар бе?

Кыжын келир аккыр ширтек,

Кылыннай бээр онза ширтек.

Чылыг кээрге, боду чидип,

Чындырап каар элдеп ширтек.

— Чүү-дүр ол? Кым тыва кааптарыл? (Хар)

— Шын. Кичээливис темазы чүү болду? (Ондар Каң-оолдуң «Ыглапкан хар» деп шүлүүн өөренир бис).

— Шын-дыр. Бо кичээлде чүнү билип алыр ужурлуг бис?

— Кандыг сорулга салып алыр бис?

— Ыглапкан хар деп шүлүктү номчуп, таныжып, амгы үеде харның байдалын база амыдыралга ажыын билип алыр бис.

3. Чаа тема-биле ажыл.

— Бөгүнгү ай, хүннү, темавысты бижип алыылыңар. «Аъды чокта баглаажы артар, ада чокта оглу артар» дээр болгай. Силерниң кичээнгейиңерде уруглар чогаалчызы, шүлүкчү Ондар Каң-оолдуң хеймер оглу – Тыва Республиканың алдарлыг артизи Каң-оол Леонидтиң аянныг номчулгазын кичээнгейлиг дыңнаптаалыңар.

3.1. Сула шимчээшкиннер.

— Ном-биле ажылдаар мурнунда карактарга сула шимчээшкинден кылыптаалыңар. Карактар-биле улуг харжыгаш чурааш, шийер, ажыдар, карактарны оожум суйбаар.

3.2. Ном-биле ажыл.

А) Номувустуң 107 дугаар арнында шүлүктү номчуптаалыңарам. (Аянныг номчулга. Бир өөреникчи номчуур. Оон шүлүктүң одуругларын илчирбелей номчуур).

Шылбыртың хар эрээн үе дег,

Чытса-чытса мөндүш кынды.

Чоогалардан чыраалаан суг

Шоорун салып, далажыпты.

Аккыр харым, шөлээн чыткаш,

Арлып чанар ужуруң чүл?

Чылыг частың тевиинге сен

Шыдашпайн ыглаптың бе?

(К.Ондар. Ыглапкан хар).

Б) Словарлыг ажыл.

— Шүлүкте билдинмейн баар сөстерниң утказын тодарадып аалыңар. (Слайд).

Шылбыртың – эриг.

Мөндүш кынды – ага берген.

Шоорун – ырын (сугнуң аккан даажы).

Тевиинге – салдарынга.

В) Шүлүктүң утказын тодарадыры.

— Шүлүкте чүнүң дугайында чугаалап турар-дыр? (Харның ыглапканының дугайында).

— Хар дээрге чүл ол? (Бойдустуң болуушкуну).

— Шүлүктүң темазы чүл, уруглар? (Бойдус темазы).

— Шүлүкте болуушкун чылдың кайы үезинде болуп турарыл? (Чазын).

— Оон кандыг онзагай демдектерин көргүскен-дир?

Г) Сула шимчээшкиннер.

Часкы үе келди,

Шайым чажып уткууйн,

Чанар куштар келир,

Чараш бойдус оттур.

Бир, ийи, үш, дөрт,

Бир, ийи, үш, дөрт.

4. Быжыглаашкын. (Бөлүк ажыл).

— Ам шүлүктүң тургузуунуң онзагайын тодарадып көрээлиңер.

— Каш строфалыг-дыр? (2).

— Строфа бүрүзүнде каш одуруг барыл? (4 одуруг бар).

— Одуруглар каш ажык үннүгүл? (Одуруг бүрүзү 8 ажык үннүг).

— Шүлүкте эпитеттерни база деңнелгелерни ушта бижиир бис.

— Эге аяннажылгазы кандыг хевирлигил? (1-ги строфаның аралашкак, 2-ги строфада кожаланчак).

— Шүлүкте адалгалыгдомак бар бе? (Аккыр харым, шөлээн чыткаш, арлып чанар ужуруң чүл?)

Кыдыраашка ажыл. Риториктиг адалгалыг домакты ушта бижи. (Аккыр харым, шөлээн чыткаш, арлып чанар ужуруң чүл?).

5. Түңнел.

— Бо кичээлде чүнү өөрендивис? (Каң-оол Ондарның «Ыглапкан хар» деп шүлүүн өөрендивис).

— Чүнү билип алдыңар? Сорулгавыс чедип алдывыс бе? (Час дүжерге, хар эрээш, ыглапкан дег, суглар агып бадар).

6. Рефлексия.

— Кичээл кайы хире солун болганын чуруп көргузер. Бир эвес кичээл силерге таарышкан, өөренген темавысты билип алган болзуңарза, харжыгаш чуруур силер.

А чамдык чүүлдерни билбээн болзуңарза, эрээн харның дамдызын чуруур силер.

— Хынаптаалыңар. Эки-дир, шуптуңарга кичээл кончуг таарышкан, харжыгаштар кылаңайнып турлар.

7. Демдек салыры.

— Эр хейлер! Идекпейлиг ажылдааннар: бирги, дөрткү бөлүктүң уруглары.

Эки ажылдааннар: ийиги болгаш үшкү бөлүктүң өөреникчилери.

8. Бажыңга онаалга.

— Каң-оол Ондарның «Ыглапкан хар» деп шүлүүн шээжи-биле өөренир.

Литература.

1. Литературлуг номчулга. 4 класс. Тург. Л.С. Кара-оол. – Кызыл, 2000.

2. Современные педагогические технологии… Сост. И.И. Полтава, Г.И. Козлова. – Златоуст, 2009

3. Тыва уруглар чогаалы. 1 кезээ. Тург. О.Ө. Сувакпит. – Кызыл, 1996.

Похожие записи

Похожих записей нет

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *

Заполните поле
Заполните поле
Пожалуйста, введите корректный адрес email.
Вы должны согласиться с условиями для продолжения

Подписка на журнал Башкы

Популярные записи

Последние новости

Комментируемые

Меню