Тыва дыл хүнүнге тураскааткан V-ки шуулганга Национал школа хөгжүдер институттуң үндүрген номнарының делгелгези хөйнүң сонуургалын оттурган. Уруглар садтарынга тыва дылы өөредириниң тускай программаларын, аңаа ажыглаар өңгүр, чараш номнарны, ажылчын кыдырааштарны база школа программазында кирип турар тыва чогаалчыларның номнарын аңгы кылдыр парлаанын делгелгеден көрүп болур.
Национал школа хөгжүдер институттуң методизи Буянмаа Намчат школа назы четпээн уругларга тыва дылды өөредириниң чаа программазының дугайында тайылбырлаан:
— Мурнунда чылдарда Тывага уруглар садтарынга тыва дыл өөредириниң дугайында чаңгыс аай программа турбаан. Уруглар садтары тыва дыл кичээлдериниң программаларын боттары аңгы-аңгы кылдыр тургузуп ап турган. 2019 чылда Национал школа хөгжүдер институт чаңгыс аай программаны тургузуп кылган. Ол программага таарыштыр номчулга ному болгаш хар назын аайы-биле аңгы-аңгы ажылчын кыдырааштар үнген. Ол ажылчын кыдырааштарның дузазы-биле 2 хардан 7 харга чедир уругларны тыва дылга өөредир.
Бо программа-биле ажылдап эгелей бергеш, мындыг байдалга таварышкан бис. Тыва дылын шуут билбес уругларны бо номнар-биле өөредири болдунмас болган. Ол ышкаш тывалардан өске омактыг уруглар база тыва дылды өөрениксээр болган. Аңаа даянып алгаш, 2020 чылда “Төрээн Тывам” деп чаа программаны үндүрген, ол дээрге тыва дылын шуут билбес база өске омактыг уругларга тыва дылды өөредириниң программазы-дыр. Ол чаа программага немей 3 ажылчын кыдырааштар база үнген. Ажылчын кыдырааштарны 4 хардан 7 харга чедир уруглар өөренир. Чүге 4 хардан өөредип эгелээр дээрге, эгезинде уруглар төрээн дылын өөренип алыр, оон өске дыл-биле таныжып, өөренип эгелээр.
Чаа үнген “Төрээн Тывам” деп программа-биле республикада 207 уруглар садтары ажылдап эгелей берген, 17513 чаштар тыва дылды тускай программа-биле өөренир аргалыг апарган.
“2017-2020 чылдарда тыва дылды сайзырадыры” деп программа-биле шупту номнарны үндүргеш, уруглар садтарынга халас үлеп берген.
Школачыларга тыва чогаалчыларның чогаалдарын тускай том кылдыр үндүргени онзагай. Ол дугайында Национал школа хөгжүдер институттуң методизи Виктория Монгуш тайылбырлаан: “Национал школа хөгжүдер институт тыва дылды сайзырадырының күрүне программазын боттандырарынга үлүг-хуузун киириштирип турар. “Школаның ном саңы” деп регионалдыг төлевилелди 2019 чылдан эгелеп боттандырып эгелээн. 2019 чылда тыва чогаалчыларның школа программазынче кирип турар чогаалдарының 10 тому үнген. 2020 чылда 10 том үндүрери көрдүнген. Бо хүнде 5 том үнүп келгени бо. Ниитизи-биле бо чылдың төнчүзүнге чедир 20 том үнер. Эрткен чылын үнген номнарны республиканың бүгү школаларында, библиотекаларында үлепкен, школачылар өөредилгезинге ажыглап эгелей берген”.
